Asoslar

Gidroksidli birikmalar - tuzilishi, xossalari va reaksiyalari

🔍 Asos Nima?

Asoslar - tarkibida metall atomi va gidroksid guruh (OH⁻) bo'lgan murakkab moddalar.

Me(OH)n

Me - metall, OH - gidroksid guruh, n - metall valentligi

↑ Batafsil ma'lumot uchun bosing

⚙️ Hosil Bo'lishi

Asoslar quyidagi usullarda hosil bo'ladi:

  • Aktiv metallar + suv
  • Asosli oksidlar + suv
  • Tuzlar + ishqorlar
2Na + 2H₂O → 2NaOH + H₂↑

🌡️ Fizik Xossalari

Asoslarning umumiy xossalari:

  • Ko'pchiligi qattiq moddalar
  • Ishqorlar suvda yaxshi eriydi
  • Sovunsimon, sirpanchiq
  • Yuvish xususiyatiga ega

pH > 7 (ishqoriy muhit)

🎨 Indikatorlar

Asoslar indikatorlar rangini o'zgartiradi:

Lakmus - ko'k

Fenolftalein - pushti

Metil sariq - sariq

📝 Nomenklatura

Asoslarni nomlash qoidalari:

Formula Nomi
NaOH Natriy gidroksid
Ca(OH)₂ Kalsiy gidroksid
Fe(OH)₂ Temir (II) gidroksid
Fe(OH)₃ Temir (III) gidroksid

💡 Ahamiyati

Asoslar kundalik hayotda va sanoatda keng qo'llaniladi:

  • NaOH - sovun ishlab chiqarish
  • Ca(OH)₂ - qurilishda ohak
  • Mg(OH)₂ - tibbiyotda antatsid
  • Al(OH)₃ - suv tozalash
  • NH₃·H₂O - maishiy kimyo

Asoslar Tasnifi

Ishqorlar

Suvda eruvchan asoslar

LiOH, NaOH, KOH, Ca(OH)₂, Ba(OH)₂

Kuchli asoslar, to'liq dissotsilanadi

OH⁻

Erimaydigan Asoslar

Suvda erimaydigan asoslar

Cu(OH)₂, Fe(OH)₂, Fe(OH)₃, Mg(OH)₂

Qizdirilganda parchalanadi

Amfoter Gidroksidlar

Ikki xil xossa namoyon qiluvchi

Al(OH)₃, Zn(OH)₂, Be(OH)₂, Cr(OH)₃

Ham asos, ham kislota xossali

💧 Eruvchanlik Jadvali

Metall Gidroksid Eruvchanlik Xossa
Li, Na, K, Rb, Cs MOH Eriydi Kuchli ishqor
Ca, Sr, Ba M(OH)₂ Eriydi Kuchli ishqor
Mg Mg(OH)₂ Kam eriydi Kuchsiz asos
Al, Zn, Be, Cr(III) M(OH)ₙ Erimaydi Amfoter
Fe, Cu, Ni va boshqalar M(OH)ₙ Erimaydi Kuchsiz asos

pH Shkalasi

Asoslar
0 7 14

Asoslar: pH > 7 (ishqoriy muhit)

🔧 Asos Formula Konstruktori

1. Metall tanlang:

I guruh (Ishqoriy metallar):

II guruh (Ishqoriy-yer metallar):

O'tish metallari:

2. Tanlangan metall:

Metall tanlang

Valentlik:

-

OH guruhlar soni:

-

Hosil bo'lgan asos formulasi:

?

⚗️ Asoslarning Kimyoviy Xossalari

🧪 Kislotalar bilan reaksiyalari (Neytrallanish)

Asos + Kislota → Tuz + Suv

NaOH + HCl → NaCl + H₂O
Ca(OH)₂ + 2HNO₃ → Ca(NO₃)₂ + 2H₂O
2Al(OH)₃ + 3H₂SO₄ → Al₂(SO₄)₃ + 6H₂O

🔥 Kislotali oksidlar bilan reaksiyalari

Asos + Kislotali oksid → Tuz + Suv

2NaOH + CO₂ → Na₂CO₃ + H₂O
Ca(OH)₂ + SO₂ → CaSO₃ + H₂O
Ba(OH)₂ + SO₃ → BaSO₄ + H₂O

🧂 Tuzlar bilan reaksiyalari

Ishqor + Tuz → Yangi asos + Yangi tuz

2NaOH + CuSO₄ → Cu(OH)₂↓ + Na₂SO₄
3KOH + FeCl₃ → Fe(OH)₃↓ + 3KCl

↓ - cho'kma hosil bo'ladi

🌡️ Termik parchalanish

Erimaydigan asoslar qizdirilganda parchalanadi

Cu(OH)₂ →t° CuO + H₂O
2Fe(OH)₃ →t° Fe₂O₃ + 3H₂O

Ishqorlar parchalanmaydi!

🔮 Reaksiya Bashorati

🎨 Indikator Sinovi

Lakmus

Ko'k rang

Fenolftalein

Pushti rang

Metil to'q sariq

Sariq rang

Universal

Ko'k-binafsha

✏️ Amaliy Mashqlar

Mashq 1: Asos turini aniqlang

Ba(OH)₂ qaysi turga mansub?

Mashq 2: Formula tuzing

Alyuminiy gidroksidning formulasini yozing:

Mashq 3: Reaksiya mahsulotini toping

NaOH + H₂SO₄ → ?

Mashq 4: Dissotsilanish tenglamasi

Ca(OH)₂ ning dissotsilanish tenglamasini toping: